Aan de Tweede Kamer: afschaffing handhavingsmoratorium ?

Aan de leden van de Tweede Kamer: Afschaffing Handhavingsmoratorium?

Gevolgen en Aanbevelingen

Opsteller: Karl van der Horst (op persoonlijke titel)

Sinds de jaren 80 ben ik betrokken bij allerlei zaken rondom Zelfstandigheid, ook wel heden geïdentificeerd als “ZZP”. Opsomming bespaar ik. Zie LinkedIn. Die ervaring en kennis wil ik met u delen met inhoudelijke argumenten. Gelieve de tijd te nemen om dit WEL te lezen.

Voornemen

Met de afschaffing van het handhavingsmoratorium per 1 januari 2025 staat Nederland voor een belangrijke verandering in de regulering van de arbeidsmarkt. Hierbij wil ik graag zorgen en standpunten ten aanzien van deze maatregel delen.

Het is van cruciaal belang dat we de impact op zowel opdrachtgevers als zzp'ers zorgvuldig overwegen en de handhaving op een evenwichtige manier inrichten.

Waar maak ik mij het meest zorgen over?

e grootste zorg die ik heb met betrekking tot de afschaffing van het handhavingsmoratorium, is de potentiële onzekerheid en instabiliteit die dit gaat veroorzaken in de markt. Welke nu al ingezet en ervaren wordt.

In de afgelopen decennia hebben veel opdrachtgevers en ZZP'ers de flexibilisering omarmd en de tijdelijke vrijstelling van handhaving stimuleerde de groei van de werkvorm ZZP.

Er is een reëel risico dat de invoering van strikte handhaving zal leiden tot een toename van juridische conflicten, onduidelijkheden over arbeidsrelaties en een verstoring van lopende contracten. Met als eindresultaat vernietiging van werkgelegenheid en kostentoename voor opdrachtgevers (ook voor een van de grootste opdrachtgevers: de Overheid), hetgeen direct de handelspositie van ons land niet ten goede zal komen door de hogere loonkosten. Het zal inflatie aanjagen en de financiële positie van mensen en hun kansen op een toekomst fors doen afnemen.

(Daar maak ik me ook zorgen over, want dat gaat ook over uw en mijn kinderen, kleinkinderen en oude dag.)

Om zaken te onderbouwen verwijs ik naar jurisprudentie, zodat ook u meer inzicht krijgt over het verschil in de theorie en de feitelijke uitdagingen waar we voor staan.

In de zaak van Deliveroo tegen de FNV (Hoge Raad, 2022) werd vastgesteld dat de arbeidsrelatie tussen Deliveroo en haar koeriers NIET als zelfstandige arbeid kon worden aangemerkt.

Recent oordeelde de rechtbank in een andere rechtszaak van FNV dat de ZZP-ers die via Temper werken inderdaad als ZZP-er beschouwd moeten worden en niet, zoals FNV stelde, als uitzendkracht.

Deze uitspraken onderstrepen de complexiteit en de nuance die komt kijken bij de beoordeling van arbeidsrelaties. Zonder een zorgvuldige en stapsgewijze benadering van handhaving, riskeren we dat vele soortgelijke situaties blijven ontstaan.

Dat kost iedereen, ook de Staat, handenvol geld en kent geen winnaars. Noch enige oplossing.

Wat zie ik in de praktijk gebeuren bij opdrachtgevers?

Bij opdrachtgevers zie ik een toenemende terughoudendheid om zzp'ers in te huren vanwege de juridische onzekerheden. Veel bedrijven kiezen ervoor om werkzaamheden, die voorheen door zelfstandigen werden uitgevoerd, nu intern op te lossen of uit te besteden aan bedrijven die de mensen (tijdelijk) in dienst nemen of een (soms zeer discutabele) constructie inzetten die feitelijk net zoveel risico en zelfs nog meer schade kan veroorzaken.

Directe gevolgen.

Continuering van de opdracht in een dienstverband leidt tot hogere kosten en risico’s ten aanzien van de arbeidsrelatie en inkomenspositie van de ZZP-er. Ook in de historische relatie tot de opdrachtgever !

Daarnaast ontstaat een verlies van de flexibiliteit en expertise die ZZP'ers bieden.

Note: juridische kader

Er is sprake van discriminatie door het uitsluiten van de groep ZZP-ers. Zij krijgt geen gelijke kans op aanbestedingen en toegang tot werk.

Het kan ook niet zo zijn dat men in aanbestedingen de inzet van ZZP-ers toestaat en zelfs als criterium stelt en men nu tijdens het spel de spelregels verandert.

Wat zie ik in de praktijk gebeuren bij zzp'ers?

ZZP'ers worden geconfronteerd met een onzekere toekomst. Velen hebben geïnvesteerd in hun zelfstandige ondernemingen en hebben opdrachten van grote bedrijven.

De dreiging van hernieuwde handhaving en de mogelijke herclassificatie van hun werkrelatie naar dienstverband kan ertoe leiden dat zij opdrachten verliezen en gedwongen worden om terug te keren naar loondienst, hetgeen ingaat tegen hun wens voor bewust gekozen zelfstandigheid en ondernemerschap.

Het sociale uitgangspunt: “een arbeidsrechtelijke bescherming garanderen” is na jaren stimuleren van ondernemerschap verworden tot ‘het asociale uitgangspunt is het afschieten van de werkvorm Zelfstandig Ondernemer’.

Onbegrip en ongeloof

In het bedrijfsleven zoeken we allemaal naar continuïteit en doen ons best de beste service te leveren en zo lang mogelijk de klant te behouden. Gebeurt dat bij de ZZP-er, dan wordt men een onzekere wereld ingeduwd waar continuïteit en een goede dienst leveren besmet verklaard zijn. Dat klopt niet. Dat is discriminatie en niet met elkaar te rijmen.

Bij het grootste gedeelte van de ZZP-ers wordt dit dan ook (terecht) niet begrepen.

"De ZZP-er van het heden denkt totaal anders over het invullen van een werkzaam leven dan de politiek."

Waar zou volgens mij de prioriteit in de handhaving moeten komen te liggen?

Belastingdienst zal stellen “Wij voeren alleen maar uit”. Daar ligt de oorzaak. Handhaving zie ik als een gevolg. Wat is daaronder te verstaan ? Op basis van wat controleert men als men bij zichzelf aantoonbaar andere criteria gaat hanteren dan bij de externe handhaving ? Gaat zij bewust via procedures de randen verkennen en opzoeken ? Wederom die onduidelijkheid.

De aanleiding van dit alles is een gebrek aan visie en durf vanuit de politiek om het stelsel te veranderen en aan te passen op de wensen van nieuwe generaties.

Er liggen al sinds 1990 genoeg goede voorstellen: implementeer de werkvorm Zelfstandige in een aparte collectiviteit. Daar gaat men verplicht premie bijdragen (net zoals de werknemer) en wordt uitsluitend allerlei aftrekposten toegekend onder bepaalde voorwaarden (welke via AI-toepassingen en branche-organisaties heel goed te controleren en te handhaven zijn). Levert de schatkist 5 miljard op, zorgt voor gelijk speelveld zonder innovatie te frustreren en haalt iedere noodzaak tot (duur en langdurig) discussiëren en procederen over onzekerheden weg.

Het stellen van een “prioriteit in de handhaving” is m.i. de verkeerde route, omdat bij herhaling blijft het gaan over een situatie die ondertussen al 40 jaar niet opgelost wordt. Het idee dat “het aanpakken van evidente schijnzelfstandigheid” succesvol kan geschieden is een Utopische gedachte, omdat er op geen enkele manier te bepalen is wanneer er sprake is van “schijn”. Dat toont de jurisprudentie aan en NOGMAALS: het sluit niet aan op de praktijk en pakt niet de voordelen van flexibilisering.

Flexibiliteit is onvermijdelijk noodzakelijk en “niet vies”, temeer omdat de life-cycle van een baan of bedrijf niet meer gegarandeerd langer dan 10 jaar is.

Die flex-geest is uit de fles en 1.800.000 ZZP-ers krijg je niet terug daarin !

Omarm dan ook de situatie en werk aan een duurzame oplossing. Het is mogelijk ! Kwestie van omdenken.

Misbruikbestrijding: de werkgever-werknemer relatie, die wordt vermomd als ZZP-schap om arbeidsrechtelijke verplichtingen te omzeilen, is een fractie van al die ZZP-ers.

Typisch Nederlands ‘polderdenken’ om op basis van 5-15% de overige 85-95% de maat te meten. In een normaal bedrijf zou men voor gek verklaard worden.

Oplossing: daar waar sprake is van misbruik geef je de “gedwongen” ZZP-er 4 maanden de tijd om rechten te claimen en de boosdoener gaan we flink straffen. Die dreiging zal voldoende zijn en dan gaan de misstanden er echt wel uit.

Wel zorgen voor een visie over werk en (flexibele) werkvormen waar alle betrokkenen duidelijkheid (!) uit kunnen halen.

"Er moet ruimte blijven voor echte zelfstandigen om hun werk op een flexibele en ondernemende manier voort te zetten."

Aanbeveling:

Voer een gefaseerde invoering van de handhaving, waarbij eerst wordt gefocust op sectoren en gevallen waar de risico's op misbruik het grootst zijn. Dat zijn sectoren waar men het dienstverband MOET inruilen voor een ZZP-schap. Is heel goed en eenvoudig te handhaven.

Implementeer een generieke oplossing, zodat zowel opdrachtgevers als zzp'ers vooraf weten waar zij aan toe zijn.
Denk daarbij aan:

Coöperatief stelsel waarin Zelfstandigheid een vrijwillig gekozen werkvorm is
Minimum tarief
Er wordt te allen tijde bijgedragen aan een (Sociaal/Coöperatief) stelsel
Ondernemers-subsidies zijn niet van toepassing; levert gelijk “playing-level field”
Door afdrachten ook (aangepaste) rechten.

Is er nog iets anders wat ik wil meegeven?

Draagvlak

Sinds 1983 ben ik betrokken bij de ontwikkeling van de werkvorm Zelfstandige/ZZP en heb veel slechte besluiten voorbij zien komen en veel menselijk leed gezien waar een aantal jaren later men ongeschonden uit de strijd met de Belastingdienst zou komen.

Zo verschrikkelijk om mee te maken, omdat men in hart en nieren geloofde in de mogelijkheden als Zelfstandige.

Maar ook inspecteurs gaven soms de moed op, omdat er geen duidelijkheid of touw aan vast te knopen was. En eigenlijk nog is, want menig inspecteur die ik spreek gelooft niet in de voorgenomen handhaving en wenst niet op dit soort dossiers te zitten. Dat zegt ook iets.

Besef de economische impact !

We hebben 1,8 miljoen ZZP-ers. Daarvan is 1.2 miljoen afhankelijk van omzet uit – en inzet van - eigen kennis en kunde. Ongeveer 10% is bereid om de ZZP-status op te geven en weer in dienst te gaan. Oftewel: de ZZP-er gaat liever een andere opdracht in dan te kiezen voor een dienstverband.

De Overheid is goed voor 20% van de inhuur, waarvan 15% ZZP is. Oftewel er moet een verschuiving plaatsvinden van 1.200.000 * 3% (=15% van 20%) = 36.000 ZZP-ers.

Gebruik nu eens deze getallen en besef dat het vervangen van de kennis van een zzp-er gemiddeld 40.000 euro per situatie kost. Kosten zijn o.a. wervingskosten, inwerken, kennis vervangen, hogere tarieven door schaarste.

Dan is de economische schade van deze “discriminerende vervangactie” buiten proportie (1,5 miljard) en daar gaat men op Prinsjesdag niet mee scoren.

Daarom

Het is essentieel dat de overheid samenwerkt met alle betrokken partijen, waaronder brancheorganisaties, om een evenwichtige en werkbare oplossing te vinden. De arbeidsmarkt is gebaat bij duidelijkheid, stabiliteit en ruimte voor ondernemerschap. Laten we ervoor zorgen dat we niet het kind met het badwater weggooien en dat we de balans tussen bescherming en flexibiliteit behouden.

Ik hoop dat deze punten bijdragen aan een constructieve discussie tijdens de ronde tafel en dat we gezamenlijk kunnen werken aan een rechtvaardige en evenwichtige handhaving van de wetgeving. Ik sta uiteraard open voor verdere vragen en discussie.